Steeds meer wetenschappelijk onderzoek bevestigt de positieve effecten van plantaardige voeding op onze gezondheid. Een recent onderzoek uit augustus 2024 toont aan dat het vervangen van iedere 20 gram dierlijke eiwitten door plantaardige alternatieven gepaard gaat met een 20% lager risico op diabetes type 2 ​. Ook onderzoek over de zogenaamde Blue Zones, waar mensen langer en gezonder leven, benadrukken de kracht van een plantaardig voedingspatroon. Zo bevat het voedingspatroon van de Blue Zones hoofdzakelijk onbewerkte plantaardige producten, zoals groenten, fruit, peulvruchten, noten en volle granen​. Onderzoek toont verder aan dat plantaardige voeding kan helpen bij het verminderen van het risico op chronische ziektes, zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en bepaalde vormen van kanker.

Interview met Wendy Walrabenstein over plantaardige voeding in de zorg

Greendish houdt zich bezig met het versnellen van de voedseltransitie. De verandering van een menu waarbij we meer plantaardig gaan eten (de eiwittransitie) speelt hierin een belangrijke rol. Wendy Walrabenstein is een van onze kennispartners op het gebied van plantaardige voeding. Ze deelt haar visie op een gezonder en duurzamer voedselaanbod. We spraken haar over de uitdagingen en kansen voor een gezonder en duurzamer voedselaanbod in de zorgsector.

Kun je jezelf voorstellen?

Zeker! Ik ben Wendy, 51 jaar en getrouwd met Leo. Met onze adoptiehond Cooper wonen wij in Utrecht. Ik studeerde ooit economie en werkte jarenlang in de internationale financiële wereld. Rond mijn 40^ste  besloot ik mijn carrière een andere wending te geven en me te richten op voeding en gezondheid. Ik werd diëtist, werkte als klinisch diëtist bij het Amsterdam UMC en schreef het boek ‘Food Body Mind’.

Als promovendus bij het Amsterdam UMC voerde ik het onderzoek ‘Plants for Joints’ uit bij Reade, een centrum voor reumatologie en revalidatie. Na mijn promotie heb ik samen met mijn collega Carlijn Wagenaar en onze promotor hoogleraar reumatologie Dirkjan van Schaardenburg de organisatie Plants for Health opgezet. Als bestuurslid van de Physicians Association for Nutrition (PAN) International werk ik ook aan meer aandacht voor gezonde, duurzame voeding in de gezondheidssector.

Kan je vertellen wat de belangrijkste uitkomsten waren van jouw onderzoek als promovendus bij het Amsterdam UMC met ‘Plants for Joints’?

Ik onderzocht het effect van plantaardige voeding, beweging, ontspanning en slaap op reumatoïde artritis en artrose. Bij deelnemers met reumatoïde artritis die het programma volgden, daalde de ziekteactiviteit. Deze daling was statistisch significant en klinisch relevant. De afname was vergelijkbaar met resultaten die behaald worden met medicijnen.

Bij deelnemers met artrose resulteerde het programma in een statistisch significante en klinisch relevante afname van pijn en stijfheid en verbetering van de fysieke functie.

Daarnaast bleek het programma effectief te zijn voor gewichtsverlies, verbetering van bloedwaarden (zoals bloedsuiker en cholesterol) en een afname van levervet. Deze resultaten laten zien dat een holistische aanpak, gericht op voeding, beweging, stress en slaap, effectief kan zijn bij de behandeling van reumatische aandoeningen.

Kunnen we deze inzichten door vertalen naar andere gezondheidsziekten (denk aan hart- en vaat ziekten, obesitas).

Tot op zekere hoogte wel. Onze interventie is gebaseerd op een aanpak die in de Verenigde Staten al in de jaren ’90 goed was onderzocht en vergoed wordt door alle grote zorgverzekeraars daar. Het betrof een vergelijkbare leefstijlbehandeling op basis van een volwaardig, plantaardig voedingspatroon, beweging en stressreductie voor de behandeling van hart- en vaatziekten (heel concreet: vernauwingen van de kransslagader). Deze onderzoeker liet recent zien dat dit leefstijlprogramma ook gunstig is voor mensen met een vroege fase van de ziekte van Alzheimer.

Uit andere studies weten we dat de door ons gebruikte leefstijlinterventies gepaard gaat met minder chronische laaggradige inflammatie, een belangrijke driver van veel voorkomende aandoeningen. Daarnaast is van deze interventies ook bekend dat het leidt tot een gezonder gewicht en betere bloedwaarden voor onder andere cholesterol en bloedsuiker.

Per saldo kun je dus spreken van een leefstijlprogramma dat de gezondheid overall in de basis verbetert.

Hoewel de voordelen van plantaardige voeding duidelijk zijn, is de implementatie ervan in de zorgsector niet zonder uitdagingen. Hoe kijk jij naar deze uitdaging in de zorg?

Het is juist om deze reden dat ik ook actief ben voor de Physicians Association for Nutrition (PAN). Het uitgangspunt bij PAN is dat er niet zoiets is als gezonde mensen op een ongezonde planeet én dat wetenschap altijd het vertrekpunt is. Het gaat over evidence-based gezonde voeding voor mens en planeet.

En bij die evidence hoort ook het onderdeel gedrag en dat is complex. Bij voeding zien we vaak in alle rollen en in alle lagen van de samenleving, juist ook bij zorgprofessionals, dat de eigen ervaring het vertrekpunt is. Dat is goed om te weten, want dat betekent dat we juist dáár moeten beginnen. Een dokter die jarenlang heeft geadviseerd om rood vlees te eten bij een laag ijzer en zelf ook graag een wijntje drinkt en een stukje worst daarbij, gaat echt geen sojamelk met havermout adviseren! En als een voedingsassistent van een bewoner hoort dat zij zin heeft in iets zoets, dan is het wellicht ook niet de eerste gedachte om (gedroogd) fruit aan te bieden als de voedingsassistent zelf dan direct denkt aan een koekje.

Het begint dus bij de zorgprofessionals zelf. Wij kunnen alleen maar goed voor anderen zorgen als we eerst goed voor onszelf zorgen. Maar net als veel andere mensen weten zorgprofessionals niet zo goed hoe zij dit kunnen doen. Daarom is het zo belangrijk dat er organisaties als Plants for Health en Greendish zijn!

Om gewichts- en dus ook spiermassa verlies te voorkomen, hebben ouderen voldoende eiwitten nodig. Kun je met plantaardige voeding aan je eiwitbehoefte komen als gemiddeld persoon?

Het kan wel, maar het is niet zo gemakkelijk om voldoende eiwitten binnen te krijgen als met dierlijke voeding. Het is belangrijk te beseffen dat dit vraagstuk voor de meeste volwassen Nederlanders absoluut geen issue is. We krijgen meer dan genoeg eiwitten binnen en het vervangen van dierlijke eiwitten door plantaardige eiwitten gaat gepaard met gezondheidswinst.

Mensen die hoog scoren op de zogenaamde ‘Healthy plant-based dietary index’ (een index die wereldwijd gebruikt wordt in wetenschappelijk onderzoek) hebben een lager risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2, kanker, nierfalen, leververvetting, de ziekte van Parkinson, slaapapneu, dementie en ook op kwetsbaarheid. En juist kwetsbaarheid lossen we op met eiwitverrijkte voeding.

Toen ik als klinisch diëtist werkte met mensen die chemotherapie kregen, bleek het niet moeilijk om mensen te stimuleren meer plantaardig én eiwitrijk te eten. Maar zelfs ik adviseerde ook wel eens iets ‘ongezonds’ (meest extreme: een frikandel) aan mensen bij wie de enige prioriteit op dat moment energie- en eiwitverrijkte voeding was.

Er blijken echter veel mensen te zijn die het prima vinden om voor sojaproducten in plaats van zuivelproducten te kiezen en die peulvruchten heerlijk vinden. Dat zijn echt gezondere producten die je uitstekend kunt aanbieden.

Hoe zie jij de rol van plantaardige voeding in de zorg in de komende jaren evolueren? Waarin valt nog het meeste te behalen volgens jou?

Peulvruchten zijn goedkoop, lekker en heel gezond. Wat mij betreft moet er echt een peulvruchtenrevolutie plaatsvinden! Het grappige is dat ik zelf vroeger niets van bonen en linzen moest hebben, terwijl ik ze nu iedere dag eet.

Welke rol kunnen instellingen zoals de overheid of zorgorganisaties spelen om de transitie naar plantaardige voeding te ondersteunen?

Dit soort grote organisaties kunnen helpen bij het standaardiseren of normaliseren van een meer plantaardig aanbod. Geen broodjes ham en kaas, maar broodjes met lekkere plantaardige spreads en groenten. Standaard sojamelk en -yoghurt aanbieden en vooral veel meer groenten en fruit. Ik ben erg voor ‘leven en laten leven’, dus niets pushen, maar vooral de standaard plantaardig te maken.

Tot slot, de laatste vraag: wat zijn jouw persoonlijke favoriete plantaardige ingrediënten?

Ik ben gek op linzen. Ze zijn er in veel soorten en maten en je kunt er heerlijke soepen en salades van maken. Bovenal zijn linzen heel rijk aan goede eiwitten en daarnaast ook heel veel vezels en andere gunstige voedingsstoffen zoals magnesium. Ik zie in de praktijk dat veel mensen magnesiumsupplementen nemen en adviseer dan vaak om daarmee te stoppen en gewoon veel meer linzen te eten!

Maar ik ben geen heilig boontje hoor, je kunt mij ook wakker maken voor een lekkere vette, zoete, ongezonde, maar overheerlijke kaneelknoop.

Dank je wel voor je tijd en inzichten! Hoe kunnen mensen meer over je werk te weten komen of contact met je opnemen?

Website Plants for Health: https://plants–for–health.nl/ 
E–mail: info@plants–for–health.nl 
LinkedIn: https://www.linkedin.com/company/plants–for–health/ 
Instagram: https://www.instagram.com/plants.for.health

Aan de slag met de voedseltransitie in de zorg?

Wil je meer weten over hoe je op een praktische manier de voedseltransitie in de zorg in gang kunt zetten met jouw team? Neem dan vrijblijvend contact met ons op, of bekijk meer cases binnen de zorg voor meer inspiratie en praktijkvoorbeelden.